Postmodern Edebiyatı Nedir? Postmodernizm

Postmodern Edebiyatı Nedir? Postmodernizm Postmodern edebiyatı, üstkurmaca, güvenilmez anlatım, özdüşünümsellik, metinlerarasılık kullanımı ile karakterize edilen ve genellikle hem tarihsel hem de politik meseleleri temalaştıran bir edebiyat biçimidir.

 

Postmodern Edebiyatı Nedir? Postmodernizm

Postmodern Edebiyatı Nedir? Postmodern edebiyatı, üstkurmaca, güvenilmez anlatım, özdüşünümsellik, metinlerarasılık kullanımı ile karakterize edilen ve genellikle hem tarihsel hem de politik meseleleri temalaştıran bir edebiyat biçimidir.

 

 

Edebiyat, insanın düşünce ve ifade özgürlüğünün en parlak yansımasıdır. Her dönemde, toplumun, kültürün ve dünyanın karmaşıklığını ve değişimini yansıtan yeni ve etkileyici bir tür ortaya çıkar. 20. yüzyılın ikinci yarısında doğan postmodern edebiyat, bu değişimi en derin ve özgün şekilde ele alan bir edebiyat hareketi olarak ön plana çıkar.

Postmodernizm, modernizmin kurallarına ve düzenlemelerine başkaldıran bir tepki olarak doğdu. Modernizm, bireysel deneyimi ve bilinci vurgulayan bir anlayışı yansıtırken, postmodernizm kolektif bilinci, kültürel bağlantıları ve anlatıların birbirine bağlantısını öne çıkarır. Modernist eserlerde olduğu gibi tek bir gerçekliği kabul etmeyen postmodern metinler, gerçekliğin çok boyutlu ve değişken olduğunu savunur.

Postmodernizmin önemli özelliklerinden biri metinlerarasıcılık (intertextuality) olarak bilinir. Bu anlayışa göre, bir metindeki anlamlar sadece o metinden değil, aynı zamanda diğer metinlerden, kültürel referanslardan ve tarihî olaylardan türetilir. Metinlerarasıcılık, yazarın ve okurun bağlamın karmaşıklığını ve çeşitliliğini kabul etmesini gerektirir. Bir postmodern metin, sıklıkla farklı dönemlerden ve kültürlerden alıntılar, göndermeler ve referanslar içerir.

Bir diğer postmodern özellik, metinlerin gerçekliği ve anlatıyı sorgulamasıdır. Postmodern yazarlar, klasik anlatı yapılarını, zaman çizelgelerini ve karakter gelişimini sıkça altüst ederler. Anlatıcılar, okuru gerçeklik ile oyun oynayarak sıklıkla yanıltır. Gerçeklik, postmodern metinlerde nispeten sabit ve kesin bir kavram değildir; tersine, çok sayıda perspektiften bakıldığında çok katmanlıdır.

Postmodernizmin mizahi ve ironik bir yanı da vardır. Bu tür metinler, modernizmin ciddiyetini parodi ve mizahla sarsarlar. Geleneksel normlara ve toplumsal kurallara karşı gelirler ve toplumsal eleştiriye sıklıkla yer verirler. Ayrıca yüksek ve düşük kültürün birleşimi, postmodernizmin kültürel zenginliğini yansıtan bir özelliktir. Popüler kültür öğeleri, klasik edebiyat ve felsefeyle iç içe geçer.

Postmodern edebiyatın önemli yazarları arasında Thomas Pynchon, Don DeLillo, Kurt Vonnegut ve Salman Rushdie bulunur. Bu yazarlar, postmodernizmin temel özelliklerini metinlerinde ustalıkla kullanarak edebiyat dünyasına derinlemesine ve eleştirel bir bakış sunarlar.

 

 

Şimdi gelin bu tanımda yer alan diğer birkaç kelimenin anlamlarına da bakalım..

 

Üstkurmaca Nedir? (Metafiction)

Üstkurmaca, okuyucuya/izleyiciye kurgusal bir eseri okuduklarının veya seyrettiklerinin farkında olmalarını hiç unutmayacakları şekilde kendi kurgusunu vurgulayan bir kurgu biçimidir. Üstkurmaca, dil, edebi biçim ve hikaye anlatımı konusunda bilinçlidir ve üstkurmaca eserleri, doğrudan veya dolaylı olarak, eser olarak statülerine dikkat çeker. Üstkurmaca sıklıkla bir parodi biçimi veya edebi gelenekleri baltalamak ve edebiyat ile gerçeklik, yaşam ve sanat arasındaki ilişkiyi keşfetmek için bir araç olarak kullanılır. Günümüz< tiyatrosu bu türe örnek gösterilebilir. Tiyatroda izleyecilere sürekli bir tiyatro izledikleri hatırlatılır.

 

Özdüşünümsellik Nedir?

Özdüşünümsellik, antropoloğun yani bir insanbilimcinin, bir nesnellik hedef ya da kaygısı gütmeden, kendi öznelliğinin ve onun getirdiği bütün sorumlulukların farkında olmasıdır. Bu sayede de kendisinin verisi olma bileşenlerini okuyucuya aktarma halidir. Bugün antropolojinin yani insanbilimciliğin süregelen öz eleştirisinin çok önemli bir aracıdır.

 

Metinlerarasılık Nedir? (Intertextuality)

Metinlerarasılık, bir metnin oluşturduğu bütün anlamın başka bir metin tarafından şekillendirilmesidir. Okuyucuların, okudukları metni yorumlamasını yansıtan ve etkileyen, benzer veya ilgili edebiyat eserleri arasında var olan karşılıklı bağlantıdır. Metinlerarasılık, alıntılar ve imalar yoluyla çekimlenen metinler arasındaki ilişkidir.

Bazı anlaması zor kelimeleri anlamaya çalıştıktan sonra ana konumuza geçelim.

Postmodern edebiyatın öncüleri arasında Miguel de Cervantes’in Don Quixote‘si (1605-1615),  Laurence Sterne’in Tristram Shandy‘i (1760-1767) ve Jack Kerouac‘in On the Road‘u (1957) yer alır, ancak postmodern edebiyat özellikle 1960’larda ve 1970’ler.de öne çıkmıştır.

21. yüzyılda Amerikan edebiyatı,  postironicDave Eggers’in A Heartbreaking Work of Staggering Genius‘u (2000) ve Jennifer Egan’ın A Visit from the Goon Squad‘ı(2011) gibi güçlü bir postmodern yazı akımına sahiptir. Bu eserler postmodern formu daha da geliştirmektedir.

Bazen “postmodernizm” terimi, mimariden tarihsel teoriye, felsefe ve filme kadar birçok farklı şeyi tartışmak için kullanılır. Bu nedenle, birçok kişi postmodernizmin çeşitli biçimlerini birbirinden ayırır ve bu nedenle postmodernizmin üç biçimi olduğunu öne sürer:

1 – Roland Barthes, Jacques Derrida, Michel Foucault  ve diğerleri gibi düşünürler tarafından geliştirilen postmodernizm, daha çok teorik postmodernizm’dir

2 – Postmodernizm, 1960’lı yılların ortalarından günümüze kadar olan ve moderniteden farklı olan tarihsel bir dönem olarak anlaşılmaktadır.

3 – Postmodern unsurlar içeren film, edebiyat, görsel sanatlar vb. içeren “kültürel postmodernizm”dir. Postmodern edebiyat, bu anlamda kültürel postmodernizmin bir parçasıdır.

 

 

PostModernizim

 

Modernist Edebiyatla Karşılaştırmalar

Postmodern edebiyat, 19. yüzyıl gerçekçiliğinden bir kopuşu temsil eder. Hem modern hem de postmodern edebiyat, anlatı ve karakter inşasındaki parçalılığı keşfeder. Modernist edebiyat, parçalanmayı ve aşırı öznelliği varoluşsal bir kriz ya da Freudyen içsel çatışma, çözülmesi gereken bir sorun olarak görür ve çoğu zaman onu çözecek kişi olarak sanatçıdan söz edilir. Ancak postmodernistler genellikle bu kaosun aşılmaz olduğunu gösterirler; sanatçı iktidarsızdır ve “yıkılmaya” karşı tek direnme yolu, kaosun içinde oynamaktır.

 

Postmodernizme Geçiş 

Tüm üslup dönemlerinde olduğu gibi, postmodernizmin popülaritesinin yükselişi ve düşüşü için kesin bir tarih yoktur. İrlandalı romancı  James Joyce ve İngiliz romancı  Virginia Woolf ‘un ikisinin de öldüğü 1941, bazen postmodernizmin başlangıcı için kaba bir sınır olarak kullanılır.

Bununla birlikte, “post” öneki, mutlaka yeni bir dönemi ima etmez. Daha ziyade, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından modernizme karşı bir tepkiyi de gösterebilir

Aynı zamanda önemli savaş sonrası olaylara bir tepki anlamına gelebilir: Soğuk Savaş’ın başlangıcı, Sivil Haklar Hareketi, sömürgecilik sonrası (Postkolonyal edebiyat) ve kişisel bilgisayarın yükselişi (Cyberpunk ve Hipermetin kurgusu)

 

Kapsam

Postmodern edebiyatın ilk örneklerinden bazıları 1950’lerdendir: William Gaddis‘in The Recognitions (1955), Vladimir Nabokov‘un Lolita  (1955) ve William Burroughs‘in Naked Lunch (1959). Daha sonra 1960’larda ve 1970’lerde Joseph Heller‘in Catch-22 ‘si, John Barth’ın 1968’de Lost in the Funhouse‘u, Kurt Vonnegut’un Slaughterhouse-Five‘ı 1969’da ve daha birçoklarının yayınlanmasıyla öne çıktı. Thomas Pynchon‘ın 1973 tarihli  Gravity’s Rainbow romanı “genellikle postmodern roman olarak kabul edilir, hem postmodernizmi hem de genel olarak romanı yeniden tanımlar.”

David Foster Wallace, William T. Vollmann, Dave Eggers, Michael Chabon, Zadie Smith, Chuck Palahniuk, Jennifer Egan, Neil Gaiman, Carole Maso, Richard Powers, Jonathan Lethem gibi yeni nesil yazarlar ve McSweeney’s, The Believer, gibi yayınlar ve The New Yorker‘ın kurgu sayfaları, ya postmodernizmin ya da muhtemelen post-postmodernizmin yeni bir bölümünü müjdeliyor. Bu yazarların çoğu, edebiyatta samimiyet için güçlü bir dürtünün altını çizer.

 

Postmodern Edebiyatı Nedir? Postmodernizm – Ortak Temalar ve Teknikler 

İroni, oyunbazlık, kara mizah, metinlerarasılık, pastiş, Üstkurmaca, Fabülasyon, Poioumena, Tarihsel üstkurmaca, zamansal bozulma, Sihirli gerçekçilik, Teknokültür ve hipergerçeklik, Paranoya, Maksimalizm, Minimalizm ve parçalanma gibi temalar ve teknikler postmodernizm’in kapsadığı konulardır.

Son olarak, yukarıda verdiğimiz yeni kelimelerin de anlamlarını verelim.

 

Pastiş Nedir? ( Pastiche  )

Postmodern metinlerarasılıkla ilgili olarak pastiche , birden çok öğeyi birleştirmek veya bir araya getirip “yapıştırmak” anlamına gelir. Postmodernist literatürde bu, geçmiş tarzlara bir saygı veya onların bir parodisi olabilir. Postmodern toplumun kaotik, çoğulcu veya bilgi dolu yönlerinin bir temsili olarak görülebilir.

 

Fabülasyon Nedir? ( Fabulation )

Fabulation, bazen üstkurmaca ile birbirinin yerine kullanılan bir terimdir ve pastiş ve Sihirli Gerçekçilik ile ilgilidir. Edebiyatın yaratılmış bir eser olduğu, mimesis ve gerçeğe benzerlik kavramlarına bağlı olmadığı fikrini kucaklayan gerçekçiliğin reddidir.

 

Poioumena Nedir?

Poioumenon (çoğul: poioumena; Eski Yunancadan : ποιούμενον , “ürün”), Alastair Fowler tarafından hikayenin yaratılış süreciyle ilgili olduğu belirli bir üstkurmaca türüne atıfta bulunmak için kullanılan bir terimdir . Fowler’a göre, “poioumenon, kurgu ve gerçekliğin sınırlarını – anlatı gerçeğinin sınırlarını – keşfetme fırsatları sunmak için hesaplanmıştır.”

 

 

Teknokültür ve Hipergerçeklik Nedir?

Fredric Jameson , postmodernizmi “geç kapitalizmin kültürel mantığı” olarak adlandırdı. ” Geç kapitalizm “, toplumun sanayi çağını geçip bilgi çağına geçtiğini ima eder. Benzer şekilde Jean Baudrillard , postmodernitenin simülasyonların gerçeğin yerini aldığı hipergerçekliğe geçişle tanımlandığını iddia etti . Postmodernitede insanlar bilgiyle dolup taşıyor, teknoloji birçok yaşamda merkezi bir odak haline geldi ve kişinin gerçeği anlaması gerçeğin simülasyonları tarafından yönlendiriliyor.

Bazı kısımları tekrar tekrar okumama rağmen anlamakta zorlandım. Ne kadar içeri girersek o kadar yeni terimler çıkıyor. Örneğin Hipergerçeklik terimi. Ayrı bir yazıya konu olabilecek kadar geniş bir terim olduğundan ve bir noktada Matrix filmi ile bağıntısı olduğundan bu konuyu özel olarak ele alacağım.

 

---

Postmodern Edebiyatı Nedir? Postmodernizm konularını anlatmaya çalıştım. Umarım faydalı olmuştur.

Bu tarz konulardaki diğer yazılarımı görmek için bağlantılara tıklayabilirsiniz.

Kültür, Felsefi, Oyun ve Film/Dizi yazılarım için bağlantılara tıklayabilirsiniz.

Bana destek olmak isterseniz  Buy Me A Coffe üzerinden destek olabilir veya diğer hesaplarımdan takip edebilirsiniz. Discord sunucuma katılmayı unutmayın. :D

Görüşmek üzere…