Retro Fütüristik Fütüristik Punk

Bizler en çok Retro Fütüristik Fütüristik Punk türlerini görüyor ve duyuyoruz. Sık olarak bir kaç punk tabiri duysakta aslında çok fazla punk alt türü vardır. Bu yazıda o alt türlere bir göz atacağız. Clockpunk’tan, atompunk’a, dieselpunk’tan, nanopunk’a kadar onlarca punk alt kültürünü inceleyeceğiz.

Retro Fütüristik Fütüristik Punk – Sana Hangisi Lazım?

Önceki yazımda punk’ın anlamını vermiştim. Punk kısaca, ana-akım otoriteye muhalif ve kendi tarzında hayat takılan kişi anlamına geliyor. Edebiyatta ise -punk eki bir odaklandığı tema veya atmosfere göre ana akım edebiyat türlerinden ayırması ve belirgin bir tür haline gelmeyi sağlamasıdır.

Ek olarak -Punk ekini -Çılgınlığı olarak da çevirebilirsiniz. Aslında anlatılmak istenen şeyde budur. Örneğin SteamPunk, buhar çılgınlığı, AtomPunk atom, nükleer enerji çılgınlığı, Cyberpunk sibernetik çılgığınlığı vs.

Retro Fütüristik Fütüristik Punk Sana Hangi Punk Lazım?

Bu yazıda X-Punk türlerini 4 ana kategoriye bölerek inceleyeceğiz. Bunlar Kasvetli Fütüristik, Retro-Fütüristik, Fütüristik ve Fantastik ‘dir.
NOT: Bu yazıda Retro Fütüristik Fütüristik Punk ‘ın birer parçaları SteamPunk ve CyberPunk ‘a yer vermedim. Bu ikisi için Punk CyberPunk SteamPunk Nedir? yazıma göz atabilirsiniz.

1 – Fantastik Punk Türleri

RayPunk: Daha yaygın olarak Raygun Gothic senaryolar, teknolojiler, varlıklar veya ortamlarla ilgilenen, bu alt tür, Dünya’da veya bilim tarafından bilinen veya mümkün olan her şeyden çok farklı olan ayırt edici (alt) bir türdür. Uzay sürrealizmi , paralel dünyalar, uzaylı sanatı, teknolojik saykodeli, standart dışı ‘bilim’, alternatif veya çarpık/bükülmüş gerçeklik vb. konuları kapsar. Kısacası tamamen farklı bir paralel evrende yer almaktadır. Bazı noktalardan atompunk ile steampunk, dizelpunk ile benzerlik gösterse de bu daha sanatsal, eterik, tuhaf ve rüya (1880–1950 öncesi kökenleri) gibidir. İlk örneklerinden birisi film olarak Star Trek serisi, çizgi roman olarak The Manhattan Projects, animasyon olarak da Fantastic Planet (La Planète Sauvage) örnek gösterilebilir.

Nowpunk , Bruce Sterling tarafından icat edilen ve kurgunun içinde bulunduğu zaman diliminde (özellikle Soğuk Savaş sonrası 1990’lardan günümüze veya o belirli zaman diliminin etkili olduğu bir gelecekte) geçen çağdaş kurguya uyguladığı bir terimdir. Nowpunk eserlerin bir kısmı Tank Girl, Watch Dogs, FLCL, Scott Pilgrim, Megas XLR, Mr. Robot, Regular Show, Steven Universe, Rick and Morty, and We Bare Bears.

Cyberprep; Temel olarak cyber-punk ve postcyberpunk’ın daha başka bir versiyonudur. Bu türde yine yüksek teknolojili gelecek tasvir edilir ancak bu sefer bir distopya değil ütopya yaratabilmiştir. İnsanlar artık kendilerine sağladıkları bu rahat ve güzel hayatlarını ve boş vakitlerini kendilerini (bedensel yada zihinsel) geliştirmek için kullanırlar. Scott Westerfeld’in Uglies serisi buna örnek gösterilir.

Splatterpunk; 1980’li yılların korku filmi ana akımı olarak ortaya çıkan bu alt türde aşırı ama çok aşırı derecede kan, şiddet ve terso-kültür öğeler vardır. Örneğin; Best Richard Laymon Books, goodreads.splatterpunk.

Silkpunk; Orta-çağ zamanlarında ancak teknoloji ile Uzak-Doğu atmosferini birleştiren bir alt türdür. Teknolojik uygulamalar eşliğinde Uzak doğu dövüş sanatları bambu ve ipek gibi uzak doğuyu temsil eden temel malzemelerle uygulama bulur. Örneğin. goodreads Essential Silkpunk.

Elfpunk; Urban Fantazi türünün alt türlerinde olan bu türde, periler veya elfler gibi fantastik mitolojik yaratıklar modern şehirlere transfer olurlar. Örnek eserler; War of the Oaks, Gossamer Axe , Artemis Fowl , The Iron Dragons’ Daughter.

Mythpunk; Baskın sosyal normların sorgulandığı bir kurgu türüdür. Gelenekleşen, kalıplaşan ezberletilen toplumsal normlara uymak ve uymaya zorlanmak yerine onlarla yüzleşilmeye çalışılır.. İnsalara çocukluklarından beri dayatılan ve öğretilen tüm sosyal mitler (ırksal ve cinsel üstünlükler…vb) yıkılır. Örnek eserleri: Ekaterina Sedia, Theodora Goss, Neil Gaiman, Sonya Taaffe, Adam Christopher

Solarpunk; yada diğer adı ile EcoPunk, sadece edebiyatla kalmayan aslında daha çok geniş çaplı sosyal bir akım olan solar-punk, geleceğimizin yenilenebilir ve temiz enerji, çevreci ve sosyal eşitlikçi iyimser bir ütopik bir geleceğin tablosunu çizer. Bu sosyal akıma göre gelecekteki bu temiz enerjili teknoloji, insanın ve tüm dünya ekolojisinin yararına göre gelişim göstermelidir. Örneğin; goodreads Solarpunk.

Lunarpunk genellikle solarpunk’ın karanlık bir zıttı olarak kabul edilir. Bir şeyleri geliştirmek için teknolojiyi kullanmak yerine insanları istilacı olarak tasvir ediyor . James Cameron’ın Avatar (2009) filminde görüldüğü gibi, tür doğayla uyum içinde yaşamaya odaklanır; ruhsallaştırma mevcuttur ve doğa bir tür tanrı olarak görülür. Bu şekilde “Wiccan Solarpunk ” olarak tanımlanabilir . Estetik olarak, lunarpunk genellikle neredeyse her yerde biyokimyasal ışık emisyonu özelliği olan (ateş böcekleri ve derin deniz balıkları) bitkiler ve özellikle mantarlar, parlak pembe ve mor renklerle sunulur.

Cryptopunk yada Cypherpunk; Adını sıklıkla “kripto para” teknolojisi ile ortaya çıkan bir alt türdür. Geliştirilen tüm teknolojinin insan mahremiyeti koruması için olmasını savunan sosyal bir akım ve harekettir. Julian Assange sayesinde popülerlik kazanan bu akım aslında 1980’li yılların sonlarından itibaren ün kazanmaya başlar. Bu akımın savunucuları, insan mahremiyetinin korunması devlete veya diğer özel şirketlerin ellerine bırakılamayacak kadar özel ve her insanın kendi kişisel mahremiyetini sağlama hakkı olması gerektiğini savunurlar. Cyberpunk türünün içerisinde olan bir alt tür olarak görülebilir.

2 – Retro Fütüristik Punk Türleri

Dieselpunk; 1.Dünya Savaşı ile 2. Dünya Savaşı arası dönemi konu alır. 1940’lı yılların hiç bitmediği bir dönemi tasvir eder. Bu tür steampuk’ı da kapsamakla birlikte buhar makineleri yerini fosil yakıtlara bırakmıştır. Artık karşımıza pervaneli uçaklar, içten yanmalı motorlar ve tanklar çıkar. Teması kahverengi, altın sarısı ve koyu yeşil renklidir. Kömür, su buharı ve bacalar yerini benzin, egzoz dumanı ve egzozlar vardır. Dişliler, çarklar yerini dizel motor ve elektrik üreten jeneratörlere bırakmıştır.

Bu dönemin sanat estetiğini temel alan bu türün ilk örneği 2001’de çıkan Children of the Sun adlı bir RPG oyunudur. Daha sonra türe ilgi arttıkça bir çok örnekleri ortaya çıkar. Bazı örnekler; Iron Sky, The Rocketeer, K-20: Legend of the Mask, Sky Captain and the World of Tomorrow ve Dark City,…vb. Bazı kitaplar; goodreads Dieselpunk.

Atompunk; 1945-1965 arası 3. sanayii devrimi öncesi modernizmi konu alır. Bu çağda mekanik ve buharlı makinalar yerini radyoaktif (nükleer) enerjiye bırakmıştır. Bilgisayarlar, robotlar genel yaşamın temeline oturmuş 50 ve 60 ‘lı yılların yansımasına sahip alternatif bir dönemdir. Bu tür, atom çağı, jet çağı, uzay çağı, kominizm ve sovyet estetiği …vb ilgili temaları içeren kurgu türüdür. Bazı örnekler; Sean Connery‘li tüm James Bond filmleri, The Twilight Zone, The Outer Limits, The Avengers, Doctor Who… Oyun olarak Fallout serisidir.

Clockpunk; Rönesans dönemini (14.-17. yüzyıl) temel alan bilim ve retro-fütüristik teknolojiyi içerecek şekilde yeniden tasavvur eden teknoloji temalı bir türdür. Genellikle Da-Vinci’nin icatlarının aşırı gelişmiş uygulamalarını içerir. Ayrıca daha az teknolojili ve antik ve karanlık-çağa daha yakın olan Candlepunk (Rönesans öncesi dönem) ve Sandalpunk (Roma dönemi) gibi çeşitlemeleri de vardır. Bazı örnekler; Thief: The Dark Project, Syberia veAssassins Creed 2… vb. Bazı kitaplar; goodreads Clock Punk Novels.

Steelpunk; 20. yüzyılın sonlarında en parlak dönemini yaşayan teknolojilere odaklanan bu tür “gaddar-gerçekçi” bir kurgu türüdür. Bu gelecek tasavvurunda “yazılım değil donanım; sanal değil gerçek dünya; nanoteknoloji değil megateknolo;ji” esastır. Bazı örnekler; Mad Max, Terminator, Snowpiercer…vb.

Decopunk; Coalpunk olarak da bilinen Decopunk , art deco ve Streamline Moderne sanat stillerini merkeze alan ve 1920’ler ile 1950’ler arasındaki dönemde New York , Chicago ve Boston şehirlerine dayanan dizelpunk’ın yeni bir alt kümesidir ve daha şık daha parlak ve daha iyimserdir denebilir. Bazı örnekler; BioShock video oyunları, Dick Tracy , Batman: The Animated Series …vb.

3 – Kasvetli Fütüristik Punk Türleri

Rococopunk; 18. yüzyılın geç Barok dönemi olarak da bilinen (1730’lar) Rokoko dönemine punk tavrını sokan siberpunk’ın tuhaf bir estetik türevidir.  Edebiyatta verilebilecek belirli bir örneği olmasa da, moda ve hatta müzik dünyasında (bkz. glam rock) çok tutulan bir tarzdır. Mesela; David Bowie, Freddie Mercury, Sid Vicious… sayılabilir. Ayrıca Velvet Goldmine.
Stonepunk; Taş-devri teknolojisini ve tarım devrimini baz alan bir kurgu türüdür. Antropolojik Bilim kurgular da bu tür sayılabilir. Bazı örnekler;  10,000 BC, The Flintstones …vb….

4 – Fütüristik Punk Türleri

Biopunk: Sentetik biyoloji ve biyoteknoloji (örneğin biyonanoteknoloji ve BioRobotics tipik olarak potansiyel tehlikelere odaklanan) genetik mühendisliği ve geliştirmeyi konu alan ve genetik mühendislik ve biyoteknolojik gelişmelerin beklenmedik sonuçları ile uğraşan bir kurgu türüdür. 1990’larda ortaya çıkan biopunk kurgu, genellikle biyoteknolojileri sosyal kontrol aracı olarak kötüye kullanan totaliter hükümetler veya mega şirketlere karşı, genellikle insan deneylerinin ürünü olan bireylerin veya grupların mücadelelerini tanımlar. Film örnekleri arasında Naked Lunch (1991), Gattaca (1997) ve Children of Men (2006) sayılabilir.

Nanopunk: nano birleştiricilerin ve nanitlerin kullanımı dahil olmak üzere , nanoteknolojinin teorik olasılıklarının bir gerçeklik olduğu dünyalara odaklanan türdür. Cyberpunk’ın diğer türevlerine kıyasla hala daha az yaygın olan, gelişmekte olan bir alt türdür. Tür, nanoteknolojiden ziyade biyonanoteknoloji ve biyorobotik gibi biyoteknolojinin kullanımına odaklanan biopunk’a benzer. Örneğin, Michael Crichton’un Prey (2002), Crysis video oyunu serisi, televizyon dizisi Generator Rex (2010) ve film Transcendence (2014)

Postcyberpunk , Cyberpunk türüne türe farklı yaklaşımları deneyen daha yeni çalışmalarını içeren türdür. Çoğu zaman, bu tür eserler, insan büyütme , her yerde bulunan bilgi küreleri ve diğer ileri teknolojiler gibi siberpunk’ın merkezi fütüristik unsurlarını korur, ancak bir distopya varsayımından vazgeçer. Bununla birlikte, bilimkurgu içinde fark edilen tüm kategoriler gibi, postsiberpunk’ın sınırlarının akışkan veya belirsiz olması muhtemeldir. “Gücün, bireylerin her parçasına sızdığı, her yerine dokunduğu ve her eylemine girdiği” bir güç makenizması, genleri, virüsleri, ilaçları kontrol ederek, ve her insan bedenini bile izleyebilen gözetleme kameraları ile mutlak hakimiyet kurar.  Bazı örnekler; Ghost in the Shell: Stand Alone Complex , Rewired: The Post-Cyberpunk Anthology… vb.

Bu kadar çok -Punk olmasına rağmen hala yazmayı tercih etmediğim bir kaç tane daha var. Ancak onların açıklaması çok kısa ve genel olarak örneği olmayan türler.
Çevremizde en sık Retro Fütüristik Fütüristik Punk türlerini gördüğümüzü fark etmişizsinizdir. En çok ilgi gören türler bunlardır. Bu yazıda sizlere oldukça çok punk türünü örnekleri ile vermeye çalıştım. Umarım faydalı olmuştur.

Bu tarz konulardaki diğer yazılarımı görmek için bağlantılara tıklayabilirsiniz.

Kültür, Felsefi, Oyun ve Film/Dizi yazılarım için bağlantılara tıklayabilirsiniz.

Bana destek olmak isterseniz bir kahve ısmarlayabilirsiniz veya diğer hesaplarımdan takip edebilirsiniz. Discord sunucuma katılmayı unutmayın. :D

Görüşmek üzere…